Liman von Sanders'ten Enver Paşa'ya Sarıkamış yerine, alternatif harekât önerisi

Otto Liman von Sanders (1855-1929), I.Dünya Savaşı'nda ordumuz saflarına katılmış olan Alman subayları içinde, adı tarihimizde hiç şüphesiz en çok anılanlardan biridir. "Türkiye'de Beş Sene" adı altında ülkemizde yayınlanmış bir de hatıratı bulunan von Sanders'in bu hatıratında yazdıklarından başka, bir de o devrin tanınmış gazetecilerinden Ahmet Emin Yalman'a ya bir sohbet anında, ya da bir röportaj esnasında söylediği ilginç sözler var. Sanders, bu satırlarda Enver Paşa'ya, Sarıkamış Harekatı yerine bir başka harekât önerdiğini ama bu önerinin Enver Paşa tarafından kabul görmediğini anlatıyor. Yalman, onun bu anlattıklarını "GÖRDÜKLERİM VE GEÇİRDİKLERİM" adlı hatıratının birinci cildine şöyle geçirmiş:

“..General Liman von Sanders’in Romanya ve Ukranya ile ilgili bir planı Enver Paşa tarafından kabul edilseydi, harbin bütün seyrinin değişmesine ve Birinci Cihan Harbi’nin bambaşka neticelere varmasına ihtimal vardı.

Plan şuydu:

Yüzbin kişilik bir Türk kuvvetini Odesa’ya çıkarmak, Rusya’yı güneyden vurmak, istiklal diye çırpınan Ukranya’yı kurtarıp bir müttefik haline koymak, Romanya’yı ve onun arkasından Bulgaristan’ı harbe girmeye mecbur etmek…

Enver Paşa, en seçme kıtalardan mürekkep olan bu kuvveti Kafkasya’da Ruslar’a karşı kullanmayı ve esir Türk kitlelerini kurtarmaya çalışmayı tercih etti; fakat mevsim, yollar ve iaşe imkanları hesap edilmeyen Sarıkamış’ın muharebesi o seçme kuvvetin göz göre göre yok olmasiyle neticelendi..”

* * *

Sanders'in planı Enver Paşa'nın aklına yatsaydı sonucu ne olurdu, onu bilmek zor ama, akıl "Sarıkamış'tan daha kötü olmazdı ya.." demeden duramıyor! Zira bundan daha önce  "I. Dünya Savaşını bize kaybettiren büyük hatamız!.."  başlığı altında yayınladığımız makalemizde de anlatmaya çalıştığımız üzere, "silsile halinde" yapılan bu kadar hatayı değil Osmanlı, hiç bir ülke kaldıramazdı ve kaldıramadı da...

Şairin "giden gitti, gelen biiir!.." dediği gibi, vatanları için canlarını seve seve feda etmeye zaten hazır iken, kumandanına düşemeyip de, genç yaşta heder edilen yiğit evlatlarımıza bir yandan rahmet ve minnet dilerken, diğer yandan yüce Allah'ın vatanımızı ve evlatlarımızı ehliyetsiz ellerden korusun diye dua etmeyi de ihmal etmeyelim inşallah...