16 Ağustos 2014 Cumartesi

Bilişşel (Kognitif) Tuzaklar


Hiç şüphesiz her eylem, bir kararın, her karar da bir düşüncenin eseridir.
Düşünce bulanık oldu mu sağlıklı bir karar almak da zorlaşır.
Dolayısı ile, böyle bir bulanıklık içinde verilmiş bir kararla başlatılmış bir eylem de bambaşka ve istenmeyen sonuçlar verebilir.
Bu bakımdan, insanın gerçekte neyi amaçladığını iyi bilmesi, zihninde oluşturacağı düşünceyi besleyecek olan alt yapının "sağlam" olması gerekir.

Evham ve endişelerle sarmalanmış, önyargılardan arındırılamamış bilgilerle oluşturulmuş bir altyapı ile doğru düşünceler üretilemeyeceği, dolayısı ile eyleme geçildiğinde istenilen sonucu vermeyecek yanlış kararlara yol açacağı açıktır.

Dr. Ramazan Kurtoğlu, işte bütün bu istenmeyen sonuçlarla karşılaşmamak için yazdığı "Küresel Para Savaşları ve Davranış Ekonomisi – Nörofinans" adlı kitabına "finansal karar alıcılar" için dikkat edilmesi gerekenlerin bir listesini "Bilişşel (Kognitif) Tuzaklar" başlığı altında ele almış.
Ama netice olarak, bu kriterlere bakıldığında genel olarak da işe yarar oldukları görülebildiği için ben de bu listeyi okuyucu ile paylaşmayı uygun gördüm. Dilerim yararlı olur.

İşte o liste:




Bilişşel (Kognitif) Tuzaklar

1- Ulaşılabilirlik Önyargısı: İnsanların kararlarını esas ihtiyaç duyduğu veriler üzerine değil de hafızalarında yer alan kolayca ulaşabildikleri bilgilere dayanarak vermelerine yol açar.

2- Geriye Dönük Önyargı: Olaylara, gerçekleşmelerinden sonra (ex post), gerçekleşmeleri öncesine göre (ex ante) daha fazla ihtimal atfetmemize yol açar.

3- Tümevarım meselesi, insanları yetersiz bilgiden genel kurallar çıkarmaya götürür.

4- Çakışma yanılgısı (gerçekleşmesi konusunda) % 90 ihtimale sahip yedi olayın hepsinin birlikte gerçekleşeceğini düşünüp, aşırı değerlendirme yapmaya meylederken, % 10 ihtimale sahip yedi olaydan birinin bile gerçekleşme ihtimalini ifade eder.

5- Teyit Etme Eğilimi: Başlangıçta yaptığımız varsayımı/varsayımları çürüten değil, teyit eden belgeler/destekler arayışımıza işaret eder.

6- Bulaşma Etkisi: Gerçekte konuyla ilgisi olmayan fakat konuya en yakın görünen bilginin kararımızı etkilemesine izin vermemiz halidir.

7- Bulgu Etkisi: Önceden edinilmiş değer yargılarının maliyet fayda analizlerimize karışmasıdır.

8- Ölçeği Gözardı Etmek: Farklı büyüklüklerdeki hasarları engellemek için doğru oranda fedakarlık yapmamızı engeller.

9- Ölçümlemeye Duyulan Aşırı Güven: Tahminlerimizin sağlam olacağı güven aralıklarına gerekli önemi vermeyiz. (Bu sebeple de “en iyi durum” senaryosuyla “en muhtemel durum” senaryosu birbirine karışır.)

10- Üçüncü Kişi Kayıtsızlığı: Kalabalık, grup içindeyken ferdi sorumluluktan kaçınma halleridir.

* * *

(Küresel Para Savaşları ve Davranış Ekonomisi – Nörofinans / Ramazan Kurtoğlu, shf. 90-91

0 yorum:

Yorum Gönder

 

"Allahsız Oğlu Allahsız"

Firavunların Laneti ile Damgalandı: "Allahsız Oğlu Allahsız" - Açık İstihbarat

Sizi artık ne gücünüz, ne malınız mülkünüz, ne gizli hesaplardaki paranız, gizli ortaklıklarınız, sansürünüz, RTÜK'ünüz, her yıl yenisini yaptırmakla övündüğünüz hapishaneleriniz, eteğinizi öpen basınınız, biat etmiş yargıçlarınız, silah arkadaşları bin bir iftirayla tutuklanırken size topuk selamı veren generalleriniz;

Ne öfke ve kin kusan diliniz, korku filmine dönen çehreniz, yalakalarınız, dalkavuklarınız, jurnalcileriniz, gaz bombalarınız, özel yetkili mahkemeleriniz, 'akilleriniz'...

Allah'ı kandırmak, güya günahlarınızın kefaletini ödeyip sıyırmak amacıyla, halkın parasıyla inşa ettirmeye giriştiğiniz cami-mabed'leriniz..

Hiç birisi kurtaramayacak demektir...

Devamı...

Perdenin arkasında hava kötü

Sürece Diyarbakır'dan bakınca...


Örgütün gizli ajandasını anlamamız
için son iki gün içinde yerinde teyit ettiğim üç noktayı kayda geçeyim:

1- Örgüte katılım artıyor.Yeni yapıda rol almak için dağa çıkanlar artıyor. Burada örgütün şöyle bir taktiği var. Çekilme adı altında gidenlerin ciddi bir kısmı bu yeni katılımlar. Bir yandan da tecrübeliler içeride bekletiliyor. Hem bölgedeki koordinasyonu yapıyorlar hem de olası bir yol kazası sonrası çatışmaya hazır bekliyorlar. Plana göre ekime kadar tecrübeliler çıkmayacak. Sonra da kar kış bahanesiyle kalmaya çalışacaklar.

2- PKK ağır silahlarını ve bombaları belli bölgelerde depoladı.
Etraflarını da bubi tuzakları ve mayınlarla çevirdi. Dolayısıyla ihtiyaç halinde lojistik sorunu yaşamayacak. Asker bir şekilde buralara girmek isterse de ağır zayiat verecek.

3- Örgüt bu süreci legalleşme dönemi olarak gördüğü için önceki gün yeni bir kampanyanın startını verdi. Bundan sonra herkes evine ve işyerine Öcalan posterleri asacak.

4- Örgüt uyuşturucu ekimine hız vermiş. Diyarbakır kırsalı esrar tarlalarıyla dolu. Diyarbakır neredeyse suç ihraç ediyor. 'Nasıl olsa çözüm sürecindeyiz operasyon olmaz' diye köylüleri de baskı altına almışlar.

Başka örnekler de vermek mümkün. Yani örgüt bir yandan çözüm/barış diyor ama öbür taraftan başka bir ajandanın yol haritasını uyguluyor.